برداشت برنج، یکی از مهم‌ترین مراحل چرخه کشاورزی در ایران به شمار می‌آید که نه تنها تأمین‌کننده‌ی غذای اصلی میلیون‌ها نفر است، بلکه با خود آیین‌ها و جشن‌های محلی متعددی را به همراه دارد. این جشن‌ها که ریشه در فرهنگ بومی و سنت‌های کشاورزی دارند، فرصتی برای شکرگزاری، همبستگی اجتماعی و حفظ میراث فرهنگی محسوب می‌شوند. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین جشن‌های محلی مرتبط با برداشت برنج در ایران پرداخته و اهمیت آن‌ها را از منظر اجتماعی و فرهنگی تحلیل خواهیم کرد.
جشن‌های برداشت برنج در شمال ایران، به ویژه در استان‌های گیلان و مازندران، جلوه‌های خاصی دارند. یکی از معروف‌ترین این جشن‌ها «جشن خرمن» است که پس از پایان برداشت برنج برگزار می‌شود. این جشن که معمولاً در اواخر شهریور یا اوایل مهرماه برگزار می‌شود، با اجرای آیین‌های محلی مانند نواختن موسیقی سنتی، رقص محلی و برپایی بازارهای محلی همراه است. کشاورزان در این روزها با پوشیدن لباس‌های سنتی، از زحمات یک ساله خود قدردانی می‌کنند و به نوعی شکرگزاری از طبیعت را به نمایش می‌گذارند. در برخی مناطق، رسم «خرمن‌کوبی» به صورت نمادین انجام می‌شود که نشان‌دهنده پایان برداشت و آغاز فصل جدید است.
علاوه بر جشن خرمن، مراسم «برنج‌کوبی» نیز در برخی روستاهای شمال کشور به عنوان یکی از آیین‌های برداشت برنج شناخته می‌شود. در این مراسم، پس از برداشت محصول، برنج تازه به صورت دسته جمعی کوبیده و آماده مصرف یا فروش می‌شود. این فرآیند که همراه با آوازهای محلی و شادی‌های جمعی است، نقش مهمی در تقویت روحیه همکاری و همدلی میان کشاورزان دارد. همچنین در برخی مناطق، زنان روستا با پختن غذاهای محلی و شیرینی‌های سنتی، جشن را رنگین‌تر می‌کنند و نقش مؤثری در حفظ فرهنگ غذایی منطقه ایفا می‌کنند.
جشن‌های برداشت برنج محدود به شمال ایران نیست؛ در استان‌هایی مانند خوزستان و مازندران نیز آیین‌های مشابهی وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود را دارند. به طور مثال، در برخی از مناطق جنوبی کشور، آیین‌های برداشت برنج با مراسم ویژه دعا و نیایش برای باروری زمین و محافظت از محصول همراه است که نشان‌دهنده پیوند عمیق انسان با طبیعت است.
اهمیت این جشن‌ها فراتر از جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی است. آن‌ها فرصتی برای انتقال تجربیات کشاورزی به نسل‌های بعدی و آموزش روش‌های بهتر برداشت و مدیریت محصول فراهم می‌کنند. همچنین برگزاری این جشن‌ها می‌تواند به توسعه گردشگری روستایی کمک کرده و اقتصاد محلی را تقویت کند. از این رو، حمایت از این آیین‌ها و ثبت آن‌ها به عنوان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس کشور، ضروری به نظر می‌رسد.
در پایان، توصیه می‌شود کشاورزان و فعالان حوزه کشاورزی، ضمن حفظ این سنت‌های ارزشمند، به بهره‌گیری از دانش نوین کشاورزی نیز توجه داشته باشند تا برداشت برنج با کیفیت بالاتر و بهره‌وری بیشتر انجام شود. همچنین مسئولان محلی و نهادهای فرهنگی باید با حمایت مادی و معنوی، زمینه‌های استمرار این جشن‌ها را فراهم کنند تا نسل‌های آینده نیز بتوانند از ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی این آیین‌ها بهره‌مند شوند. جشن‌های برداشت برنج، نه تنها تجلی پیوند انسان با زمین است، بلکه نمادی از تلاش، امید و زندگی پایدار در دل جامعه کشاورزی ایران به شمار می‌آید.
