برنج، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین غلات جهان، نقش حیاتی در تأمین امنیت غذایی میلیاردها نفر ایفا می‌کند. در بسیاری از کشورهای آسیایی، از جمله ایران، کشت و برداشت برنج نه تنها یک فعالیت اقتصادی بلکه بخشی از فرهنگ و زندگی روزمره است. در این میان، زنان به‌عنوان نیروی محرکه و ستون فقرات کشاورزی پایدار، سهمی بی‌بدیل و کمتر دیده‌شده دارند که شایسته شناخت و توجه ویژه است.
زنان و کشت برنج؛ از زمین تا سفره
نقش زنان در فرآیند کشت برنج، از آماده‌سازی زمین آغاز می‌شود. در بسیاری از مناطق شمال ایران، زنان به همراه مردان در شخم زدن و تسطیح زمین مشارکت دارند، اما فعالیت اصلی آن‌ها بیشتر در کاشت نشاء و مراقبت از مزارع برنج است. این مرحله به دقت و صبر فراوان نیاز دارد، زیرا انتخاب زمان مناسب برای نشاء کردن و محافظت از گیاهان در برابر آفات و بیماری‌ها مستلزم دانش تخصصی است که اغلب توسط زنان منتقل می‌شود.
در طول فصل رشد، زنان مسئول آبیاری، وجین و کنترل علف‌های هرز هستند که این فعالیت‌ها به بهبود کیفیت و کمیت محصول کمک می‌کند. آنان با تجربه و دانش سنتی خود، روش‌های طبیعی مبارزه با آفات را به کار می‌گیرند که به حفظ تعادل اکوسیستم و کاهش استفاده از سموم شیمیایی کمک می‌کند.
برداشت برنج نیز یکی از مراحل حساس و زمان‌بر است که زنان نقش کلیدی در آن ایفا می‌کنند. در بسیاری از روستاها، زنان و دختران جوان با دقت و مهارت، خوشه‌های برنج را با دست برداشت می‌کنند تا از آسیب به دانه‌ها جلوگیری شود. این کار نه تنها به دلیل دقت لازم، بلکه به علت ارتباط عاطفی زنان با زمین و محصول، اهمیت فراوانی دارد.
تأثیرات اجتماعی و اقتصادی مشارکت زنان
فعالیت‌های زنان در کشت و برداشت برنج فراتر از جنبه‌های فنی است؛ این مشارکت‌ها به تقویت اقتصاد خانواده‌ها و جوامع محلی کمک می‌کند. درآمد حاصل از فروش برنج، اغلب به مدیریت مالی خانواده و ارتقاء سطح زندگی زنان اختصاص می‌یابد. همچنین، حضور زنان در کشاورزی باعث افزایش مهارت‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری آن‌ها شده و توانمندسازی آن‌ها را در جامعه افزایش می‌دهد.
با این حال، زنان کشاورز با چالش‌هایی مانند دسترسی محدود به منابع مالی، آموزش‌های تخصصی، ابزارهای نوین کشاورزی و حمایت‌های قانونی مواجه‌اند که نیازمند توجه جدی مسئولان و سازمان‌های مرتبط است.
جمع‌بندی و توصیه‌ها
نقش زنان در کشت و برداشت برنج، نقش یک سرمایه انسانی ارزشمند و غیرقابل جایگزین است که باید بیش از پیش مورد حمایت و تقدیر قرار گیرد. برای افزایش بهره‌وری و پایداری کشاورزی برنج، ضروری است که آموزش‌های فنی و مدیریتی به زنان کشاورز ارائه شود، دسترسی آن‌ها به منابع و تکنولوژی‌های نوین تسهیل گردد و سیاست‌گذاری‌های حمایتی برای رفع موانع موجود در مسیر فعالیت‌های آنان اجرا شود.
در نهایت، شناخت و تقویت نقش زنان در کشاورزی نه تنها به بهبود کیفیت محصول و افزایش تولید کمک می‌کند بلکه زمینه‌ساز توسعه پایدار و عدالت اجتماعی در جوامع روستایی خواهد بود. بنابراین، سرمایه‌گذاری در توانمندسازی زنان کشاورز، گامی مؤثر در جهت تضمین امنیت غذایی و رشد اقتصادی کشور است.
