تغییرات اقلیمی شامل افزایش دما، تغییر الگوهای بارش و وقوع پدیدههای جوی شدید، بهصورت مستقیم و غیرمستقیم بر برنجکاری مازندران اثرگذار بودهاند. نخستین و بارزترین تغییر، افزایش میانگین دمای هوا در فصل رشد برنج است که باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول میشود. برنج به دماهای معتدل حساس است و افزایش دما بهویژه در مرحله گلدهی و پر شدن دانهها میتواند منجر به کاهش عملکرد شود. تحقیقات نشان داده است که هر یک درجه سانتیگراد افزایش دما ممکن است تا ۱۰ درصد از عملکرد برنج بکاهد.
دومین عامل مهم، تغییر در الگوی بارش است. در مازندران، بارندگیهای بهاری و تابستانی برای تأمین آب مورد نیاز برنج حیاتی است. تغییرات اقلیمی باعث شده بارشها نامنظمتر و شدت آنها متغیر شود. در برخی سالها خشکسالیهای کوتاهمدت و در برخی دیگر بارانهای سیلآسا رخ میدهد که هر دو وضعیت برای کشت برنج مضر است. خشکسالی باعث کاهش منابع آبی و افزایش تنشهای آبی در مزارع میشود و بارانهای شدید نیز میتواند منجر به فرسایش خاک و آسیب به محصول گردد.
علاوه بر این، افزایش دما و رطوبت نسبی هوا شرایط را برای شیوع آفات و بیماریهای گیاهی مساعدتر کرده است. آفات مانند کرم ساقهخوار و بیماریهای قارچی در سالهای اخیر در مناطق برنجکاری مازندران مشاهده شدهاند که کنترل آنها نیازمند استفاده بهینه از روشهای مدیریتی و سمپاشیهای دقیق است. این موضوع هزینههای تولید را افزایش داده و فشار اقتصادی بر کشاورزان را بیشتر کرده است.
از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی بر زمانبندی کشت نیز تأثیر گذاشته است. کشاورزان مجبور شدهاند زمان کاشت و برداشت را با توجه به شرایط جدید تنظیم کنند که این امر نیازمند دسترسی به اطلاعات دقیق اقلیمی و آموزشهای تخصصی است. استفاده از ارقام مقاوم به گرما و خشکی میتواند راهکاری موثر برای مقابله با این چالشها باشد. پژوهشهای محلی در زمینه اصلاح ارقام برنج و توسعه فناوریهای نوین کشاورزی میتواند به بهبود عملکرد و کاهش آسیبهای اقلیمی کمک کند.
در نهایت، برای حفظ برنجکاری در مازندران در برابر تغییرات اقلیمی، لازم است سیاستگذاران و نهادهای مرتبط برنامههای جامع و عملیاتی تدوین کنند. این برنامهها باید شامل توسعه زیرساختهای آبیاری مدرن، آموزش کشاورزان در خصوص مدیریت منابع آب و کنترل آفات، و همچنین حمایت از تحقیقات کاربردی در زمینه اصلاح نژادهای مقاوم باشد. همچنین ترویج کشاورزی پایدار و کاهش اثرات منفی زیستمحیطی میتواند به بهبود کیفیت خاک و افزایش مقاومت اکوسیستمهای کشاورزی کمک کند.
به طور خلاصه، تغییرات اقلیمی چالشی جدی برای برنجکاری مازندران به شمار میرود که نیازمند توجه ویژه و اقدامات هماهنگ است. با اتخاذ راهکارهای علمی و بهرهگیری از فناوریهای نوین میتوان هم تولید برنج را حفظ کرد و هم به توسعه پایدار کشاورزی در این منطقه امیدوار بود. کشاورزان، کارشناسان و مسئولان باید با همکاری و برنامهریزی هوشمندانه، آیندهای روشن برای برنجکاری مازندران رقم بزنند.
